Soạn bài Đường về quê mẹ SGK Ngữ Văn 8 Cánh Diều tập 1

Chuẩn bị

Yêu cầu (trang 47 SGK Ngữ Văn lớp 8 Tập 1):

- Đọc trước bài thơ Đường về quê mẹ và tìm hiểu thêm thông tin về nhà thơ Đoàn Văn Cừ.

- Đọc những cảm nhận của nhà phê bình Hoài Thanh dưới đây để hiểu thêm về thơ của tác giả Đoàn Văn Cừ:

“Những bức tranh trong thơ Đoàn Văn Cừ không phải chỉ đơn sơ vài nét như các bức tranh xưa của Á Đông. Bức tranh nào cũng đầy rẫy sự sống và rộn rịp những hình sắc tươi vui. Mỗi bức tranh là một thế giới linh hoạt. Người xem tranh hoa mắt vì những nét, những màu hình như rối rít cả lại; nhưng nhìn kĩ thì màu nào nét nào cũng ngộ nghĩnh vui vui.” (Thi nhân Việt Nam, Hoài Thanh – Hoài Châu).

Lời giải:

- Thông tin về nhà thơ Đoàn Văn Cừ:

+ Nhà thơ Đoàn Văn Cừ (1913 - 2004) quê gốc ở xã Nam Lợi, huyện Nam Trực, tỉnh Nam Định. Ông được bạn đọc biết đến từ những bài thơ viết về hội hè, đình đám, chợ tết nông thôn đăng trên báo Ngày nay của nhóm Tự lực văn đoàn. Ông vốn là một giáo viên tiểu học, hay làm thơ và đã từng có tập thơ Thôn ca in từ năm 1939.

+  Ông còn có các bút danh khác là Kẻ Sỹ, Cư sỹ Nam Hà, Cư Sỹ Sông Ngọc và ngoài thơ cũng sáng tác văn xuôi.

+ Từ năm 1948 đến 1952, ông phục vụ trong quân đội nhân dân Việt Nam.

+ Từ năm 1955, ông công tác ở Chi hội văn nghệ Liên khu II, sau đó công tác ở NXB Phổ thông. Đến tuổi nghỉ hưu ông về lại quê hương xã Trực Nội, huyện Nam Trực, tỉnh Nam Định vui với thú điền viên xưa cũ.

+ Ông viết không nhiều. Sau tập Thôn ca I (1939) ông có tập Thôn ca II (1960), NXB Văn học ấn hành. Năm 1979, Hội văn học nghệ thuật tỉnh Hà Nam Ninh cho in tập Dọc đường xuân tập hợp một số bài thơ của ông.

Đọc hiểu

Nội dung chính: Văn bản nói về những dòng hoài niệm của người con về những lần cùng mẹ về quê ngoại. Trong kí ức đẹp đẽ ấy, cứ mỗi độ xuân về mẹ lại dẫn đàn con về quê của mẹ, diễn tả được tâm trạng vui mừng, háo hức của người con mỗi lần cùng mẹ về quê ngoại. Đồng thời còn thể hiện tình cảm yêu mến, niềm tự hào của con về vẻ xinh đẹp, nết na của mẹ.

Câu 1 (trang 48, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Chú ý thời điểm và không gian khi mẹ đưa "tôi" về quê ngoại.

Phương pháp:

Đọc kĩ khổ 1

Lời giải:

Mẹ đưa “tôi” về quê ngoại vào mùa xuân để gặp mặt họ hàng.

Câu 2 (trang 48, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Ở các khổ 2, 4: Thiên nhiên và con người hiện lên như thế nào?

Phương pháp:

Đọc kĩ khổ 2, 4

Lời giải:

- Nhân vật trữ tình “tôi” nhớ lại những hình ảnh gắn với làng quê đó: rạng đề, dòng sông uốn lượn ven đê, cồn xanh, bãi tía, đường làng, trời xanh, phơi xác lá bàng và cả những người xới cà, ngô bộn bề, đoàn người gánh khoai làng. Qua đó, ta thấy được thiên nhiên và con người hiện lên đầy vẻ mộc mạc, giản dị đến lạ nhưng cũng đầy thân thương, yên bình của một làng quê, mà khiến cho ai đi đâu cũng nhớ về.

Câu 3 (trang 48 SGK Ngữ Văn lớp 8 Tập 1)

Ở các khổ 3, 5: Chú ý các hình ảnh tác giả khắc họa về người mẹ trên con đường về quê.

Lời giải:

- Các hình ảnh tác giả khắc họa về người mẹ trên con đường về quê: thúng cắp bên hông, nón đội đầu, khuyên vàng, áo thắm, áo the nâu, mắt sáng, môi hồng, má đỏ au, bóng u hay bóng người thôn nữ.

Câu 4 (trang 49, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Em hiểu nghĩa của từ ngữ "mang đi" trong dòng 20 là gì?

Phương pháp:

Chú ý dòng 20 để trả lời

Lời giải:

- Có thể hiểu từ ngữ “mang đi” là che mất.

Câu 5 (trang 49, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Xác định thể thơ, vần và nhịp của bài thơ.

Phương pháp:

Dựa vào kiến thức đã học về thơ tự do để trả lời câu hỏi.

Lời giải:

- Thể thơ thất ngôn

- Vần: Khổ thơ bốn câu ba vần, nhà thơ sử dụng vần ân: xuân, gần, thân tạo cho người đọc cảm giác rân rân, gần gần, phân thân, bần thần…như một tiếng chuông ngân dài mãi nỗi phân vân “U tôi” ngày ấy.

- Nhịp thơ linh hoạt: 3/2/2, 2/2/3, 4/3.

Trả lời câu hỏi cuối bài:

Câu 1 (trang 49, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Bài thơ là lời của ai? Nêu ấn tượng chung của em về tác phẩm.

Phương pháp:

Đọc kỹ thông tin trong SGK, trả lời câu hỏi.

Lời giải:

- Bài thơ là của người con - cũng chính là tác giả Đoàn Văn Cừ.

- Ấn tượng chung về tác phẩm: 

Câu 2 (trang 49, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Hãy chỉ ra bố cục của bài thơ và đặt tên cho từng phần.

Phương pháp:

Đọc kĩ văn bản và chia bố cục

Lời giải:

- Bố cục bài thơ: gồm 6 khổ thơ.

+ Khổ 1: không gian và thời gian khi “tôi” về quê.

+ Khổ 2, 4: bức tranh thiên nhiên và con người nơi làng quê.

+ Khổ 3, 5: hình ảnh người mẹ trên con đường về quê.

Câu 3 (trang 49, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Liệt kê các hình ảnh, chi tiết về thiên nhiên và con người trong bài thơ. Qua đó, hãy nêu nhận xét của em về màu sắc, đường nét của bức tranh thiên nhiên và vẻ đẹp tâm hồn của con người được thể hiện trong tác phẩm.

Phương pháp:

Đọc kĩ văn bản và trả lời câu hỏi.

Lời giải:

- Các hình ảnh, chi tiết về thiên nhiên và con người trong bài thơ:

+ Về thiên nhiên: rặng đề, dòng sông, cồn xanh, bãi mía, xóm chợ, trời xanh, cò trắng.

+ Về con người: người lao động hăng say làm việc, trang phục, tính cách của người mẹ.

- Bài thơ là đã vẽ lên một bức tranh tả thực, sống động tái hiện lại cảnh làng quê Việt Nam xưa. Bức tranh ấy bình dị, gần gũi với những hình ảnh thân thuộc. Bài thơ còn là sự nhớ nhung, biết ơn của nhà thơ với quá khứ.

Câu 4 (trang 49, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Bài thơ đã diễn tả được tâm trạng và tình cảm gì của nhà thơ?

Phương pháp:

Đọc bài thơ và trả lời.

Lời giải:

- Bài thơ đã diễn tả được tâm trạng vui mừng, háo hức của nhà thơ mỗi lần cùng mẹ về quê ngoại. Qua đó, ta thấy được tình cảm gắn bó của tác giả đối với quê hương, và sự yêu mến, niềm tự hào của người con về vẻ xinh đẹp, đằm thắm của người mẹ.

Câu 5 (trang 49, SGK Ngữ văn 8, tập 1)

Em thích nhất hình ảnh, chi tiết nào trong bài thơ? Hãy tưởng tượng và miêu tả bằng lời hoặc vẽ lại bức tranh thể hiện hình ảnh, chi tiết đó.

Lời giải:

Bài tham khảo 1:

- Em thích nhất hình ảnh người mẹ - một người phụ nữ đẹp người, đẹp nết. Hình ảnh về người mẹ với khuyên vàng, yếm thắm, áo the nâu, mắt sáng, môi hồng, má đỏ,... vẫn in đậm trong tâm trí con, có lẽ bởi người mẹ xinh đẹp và đằm thằm nên khiến người con phải thốt lên ngỡ ngàng: Trông u chẳng khác thời con gái.

Bài tham khảo 2:

Em thích nhất hình ảnh người mẹ trong bài thơ. Người mẹ được hiện lên qua bài thơ thật đẹp nhưng cũng thật bình dị, gần gũi. Đó là hình ảnh người phụ nữ xưa với vẻ đẹp truyền thống. Qua lời thơ hình ảnh ấy lại càng hiện lên rõ nét, người mẹ đẹp cái đẹp của làng quê gắn với hình ảnh cô thôn nữ như tác giả so sánh.

Sachbaitap.com