Soạn bài Hạnh phúc của một tang gia (trích Số đỏ) - Văn 12 Cánh Diều tập 2

I. Chuẩn bị:

Câu hỏi 1: (trang 35 SGK Văn 12 Cánh Diều Tập 2)

Xác định được vị trí, bố cục và nội dung của đoạn trích.

Lời giải:

 Xác định vị trí, bố cục và nội dung :

- Vị trí : Đoạn trích thuộc chương XV của tiểu thuyết Số đỏ

- Bố cục: 3 phần

+ Phần 1: Niềm vui và hạnh phúc của cả gia đình khi cụ tổ qua đời

+ Phần 2: Cảnh đám tang lố bịch cụ cố tổ

+ Phần 3: Cảnh hạ huyệt

- Nội dung: Đoạn trích kể về việc gia đình cụ cố Hồng tổ chức đám tang cho cụ cố tổ.

Câu hỏi 2: (trang 36 SGK Văn 12 Cánh Diều Tập 2)

Phân tích được tình huống truyện, tâm lí nhân vật, đặc sắc ngôn từ và giọng điệu của đoạn trích tiểu thuyết.

Lời giải:

- "Hạnh phúc của một tang gia" là câu chuyện xoay quanh nhân vật của một người chết là cụ Cố tổ đã ngoài 80 tuổi. Sự ra đi của cụ Cố tổ là niềm hạnh phúc của đại gia đình, từ vợ chồng ông Văn Minh, ông Phán, cậu Tú Tân đến cô Tuyết cùng với một đám con cháu, ai ai cũng vui mừng vì cái chết của cụ Cố tổ. Từ giây phút ông cụ mất, đám con cháu của cụ được dịp khoe mẽ với hàng xóm xung quanh. Đám ma được cử hành theo nghi thức hiện đại của xã hội thượng lưu phương Tây. Những thế hệ con cháu mang danh hiếu thảo trong đám tang của cụ đã mặc những bộ trang phục Âu hóa nửa tây nửa ta, những trò "mèo mả gà đồng" của dâu con những người xung quanh đó. Người đi đưa tang ai cũng làm ra vẻ mặt nghiêm chỉnh buồn rầu nhưng lại bàn bạc đủ chuyện trên đời: chuyện vợ con,nhà cửa... Trong cảnh hạ huyệt, cậu Tú Tân hướng dẫn mọi người chi tiết trong cách bố trí chụp từng bức hình. Đám ma của cụ Cố tổ chính là cuộc diễu hành được sử dụng mọi trò hề của tầng lớp thượng lưu. 

- Đặc sắc ngôn từ và giọng điệu: 

+Tác giả đã sử dụng kỹ thuật miêu tả để tạo ra sự tương phản giữa cái bê ngoài và bản chất thực sự của các hiện tượng và nhân vật. 

+Giọng điệu châm biếm, chế giễu, đả kích để chế nhạo các tình huống và nhân vật. 

+Sử dụng thủ pháp cường điệu và nói ngược.

Câu hỏi 3: (trang 36 SGK Văn 12 Cánh Diều Tập 2)

Hiểu được ý nghĩa của nhan đề, xác định được mối liên hệ giữa nhan đề với chủ đề, tư tưởng, cảm hứng của tác phẩm.

Lời giải:

+ Cách đặt tên nhan đề rất lạ, gây cảm giác tò mò, chú ý cho người đọc 

+ Thể hiện một mâu thuẫn trào phúng, một nghịch lý nực cười: trong tang gia mà lại có hạnh phúc.

Thông qua ngòi bút trào phúng và cách xây dựng nhan đề, tình huống truyện, Vũ Trọng Phụng đã làm bật lên cái lố lăng của xã hội lúc bấy giờ.

Câu hỏi 4: (trang 36 SGK Văn 12 Cánh Diều Tập 2)

Tìm hiểu thêm thông tin về tác giả Vũ Trọng Phụng

Lời giải:

+ Vũ Trọng Phụng (1912 – 1939) sinh tại Hà Nội, trong một gia đình nghèo. 

+ Quê quán: Làng Hảo (Bần Yên Nhân), huyện Mĩ Hào, tỉnh Hưng Yên. 

+ Vũ Trọng Phụng bắt đầu có truyện đăng báo từ năm 1930. Ngoài tên thật, ông còn có bút danh là Thiên Hư.

+ Một số tác phẩm: Giông tố, Số đỏ, Vỡ đê (1936), Lấy nhau vì tình (1937),…

+ Sáng tác của ông toát lên niềm căm phẫn mãnh liệt cái xã hội đen tối, thối nát đương thời. 

II. Đọc hiểu:

Câu hỏi 1: (trang 37 SGK Văn 12 Cánh Diều Tập 2)

Chú ý giọng điệu của người kể chuyện.

Lời giải:

Người kể chuyện với giọng điệu mỉa mai, châm biếm, giễu cợt, thể hiện nghệ thuật trào phúng.

Câu hỏi 2: (trang 37 SGK Văn 12 Cánh Diều Tập 2)

Ý nghĩ của mọi người trong tang gia như thế nào?

Lời giải:

- Cụ Hồng: mong chờ đến lúc cụ được mặc đồ xô gai, lụ khụ chống gậy, vừa ho vừa mếu để được thiên hạ trầm trồ về đám tang và cây gậy.

- Phán mọc sừng: mừng rỡ vì được cụ Hồng cho thêm vài nghìn đồng

- Ông Văn Minh: Hào hứng vì chúc thư sắp được thực hiện.

Câu hỏi 3: (trang 38 SGK Văn 12 Cánh Diều Tập 2)

Mọi người trong tang gia đã “bối rối” ra sao?

Lời giải:

- Mọi người bối rối trước việc cụ Hồng chưa phát lệnh mặc đồ tang, dù cụ cố tổ đã được khâm liệm và mất được gần một ngày.

- Phái trẻ la ó vì phái già chậm chạp

- Cậu Tú tân vui mừng vì cuối cùng cũng được sử dụng mấy cái máy ảnh mãi không được dùng đến

- Bà Văn Minh sốt ruột vì mãi không được mặc những xô gai tân thời

- Ông Typn bực mình vì mấy chế tạo của mình chưa thấy báo chí phê bình ra sao

Câu hỏi 4: (trang 38 SGK Văn 12 Cánh Diều Tập 2)

Chú ý ý nghĩ, tâm trạng và hành động của nhân vật Tuyết.

Lời giải:

- Ý nghĩ: Chỉ nghĩ về Xuân và tự vấn vì sao chưa thấy Xuân xuất hiện

- Tâm trạng: Như bị kim châm vào lòng, không vui vẻ gì vì Xuân chưa đến

- Hành động:

+ Mặc bộ y phục ngây thơ với áo dài voan mỏng hở nách và nửa vú cùng một cái mũ mấn.

+ Mời quan khách trầu cau và thuốc lá rất nhanh nhẹn

Câu hỏi 5: (trang 40 SGK Văn 12 Cánh Diều Tập 2)

Chú ý cử chỉ, hành động, lời nói của các nhân vật khi đi đưa tang.

Lời giải:

- Mỗi người đều mang một suy nghĩ, nhưng tất cả đều không phải là thương tiếc.

- Ai cũng làm ra bộ mặt nghiêm chỉnh nhưng thực chất đang thì thầm chuyện cá nhân

- Họ tán tỉnh, ve vãn, bình phẩm, chê bai, ghen tuông nhau

Câu hỏi 6: (trang 41 SGK Văn 12 Cánh Diều Tập 2)

Câu "Đám cứ đi..." được lặp lại ở đây có tác dụng gì?

Lời giải:

- Tác dụng :

+ Nhấn mạnh đám ma vẫn đang được diễn ra nhưng tất cả những người đi đám đều mang những tâm tư, mục đích riêng mà không quan tâm đến đám ma này.

+ Ngụ ý bản chất lố bịch, vô lương tâm trong xã hội thượng lưu vẫn ngang nhiên tiếp diễn và chưa có dấu hiệu dừng lại.

+ Tạo nên giọng văn trào phúng, mỉa mai

Câu hỏi 7: (trang 41 SGK Văn 12 Cánh Diều Tập 2)

Hình dung bối cảnh và hành vi của nhân vật ông Phán.

Lời giải:

Ông ta háo hức, mong muốn được gặp ngay Xuân để trả nốt 5 đồng tiền mua chuộc, hòng giữ chữ tín, dù cho hắn có chỉ tay vào mũi ông ta mà bảo rằng "Thưa ngài, ngài là một người chồng mọc sừng". Nhưng làm sao để gặp và đưa tiền cho Xuân một cách trót lọt? Ông Phán đã phải tự mình đi vào một vở kịch, vở kịch đau khổ, vở kịch mà một người cháu rể quý hóa khóc vật vã trước linh cữu của ông cụ cố bất hạnh. Ban đầu, sau khi cụ cố Hồng khóc nhiều đến mức "kiệt sức" và ngất đi thì ông Phán tiếp tục cái màn khóc lóc vật vã ấy với tiếng khóc "Hứt...hứt...hứt" kỳ quái. Ông Phán phải cố khóc sao cho giống thật, "khóc quá, muốn lặng đi" để có cớ dựa vào Xuân, để Xuân đỡ cho khỏi ngã, "cứ oặt người đi, khóc mãi không thôi", thế rồi nhân cái cơ hội đang đau buồn, bối rối ấy, ông ta dúi hẳn vào tay Xuân 5 đồng bạc gấp tư, mà không một ai biết dưới cái cái sự thân thiết, đỡ đần tận tình lố bịch như thật kia là một cuộc giao dịch, một cuộc giữ chữ tín hài hước.

III. Sau khi đọc:

Câu hỏi 1: (trang 41 SGK Văn 12 Cánh Diều Tập 2)

Hãy cho biết mối liên hệ giữa nhan đề Hạnh phúc của một tang gia và tình huống truyện.

Lời giải:

+ Nhan đề này phù hợp với đoạn trích 

+ Từ nhan đề và tình huống truyện, ta thấy được sự mâu thuẫn nực cười. Trong nhà có tang, đám đang luôn gắn liền với sự mất mát, đau thương nhưng trong đoạn trích này sự đau thương đã được thay thế bằng niềm hạnh phúc, cảm giác như đây là điều mà họ mong chờ, khao khát từ lâu và nay đã trở thành hiện thực.

+ Từ đó tác giả đã phơi bày những trò lố lăng, phi đạo đức lẫn truyền thống của kẻ sống núp dưới gót giày của bọn thực dân xâm lược, một bức tranh toàn cảnh của xã hội đương thời mục rữa, thối nát.

Câu hỏi 2: (trang 41 SGK Văn 12 Cánh Diều Tập 2)

Tâm trạng và hành động của những người trong tang gia như thế nào? Theo em, tác giả đã phản ánh được điều gì về tình cảm gia đình và đạo đức xã hội thời bấy giờ?

Lời giải:

- Tâm trạng và hành động của những người trong tang gia:

+ Cụ Hồng: mong chờ đến lúc cụ được mặc đồ xô gai, lụ khụ chống gậy, vừa ho vừa mếu để được thiên hạ trầm trồ về đám tang và cây gậy.

+ Phán mọc sừng: mừng rỡ vì được cụ Hồng cho thêm vài nghìn đồng

+ Ông Văn Minh: Hào hứng vì chúc thư sắp được thực hiện

+ Cô Tuyết: Chỉ nghĩ về Xuân và tự vấn vì sao chưa thấy Xuân xuất hiện, không vui vẻ gì vì Xuân chưa đến. Mặc bộ y phục ngây thơ với áo dài voan mỏng hở nách và nửa vú cùng một cái mũ mấn.

+ Cậu Tú tân vui mừng vì cuối cùng cũng được sử dụng mấy cái máy ảnh mãi không được dùng đến

+ Bà Văn Minh sốt ruột vì mãi không được mặc những xô gai tân thời

+ Ông Typn bực mình vì mấy chế tạo của mình chưa thấy báo chí phê bình ra sao. 

- Phản ánh: Hiện thực xã hội tha hóa về đạo đức, con người trở nên vô tình, tham lam. Tình cảm gia đình dường như biến mất trước những ham muốn cá nhân, phản ánh một xã hội giả tạo, vô lương tâm.

Câu hỏi 3: (trang 41 SGK Văn 12 Cánh Diều Tập 2)

Quá trình đưa tang được tác giả quan sát và miêu tả như thế nào? Chỉ rõ những biểu hiện của phong cách hiện thực được thể hiện qua cách quan sát, miêu tả đó.

Lời giải:

- Quá trình đưa tang:

+ Cảnh cất đám: Cảnh sát Min Đơ và Min Toa sung sướng vì có người thuê. Tang gia ai cũng vui vẻ, trừ Tuyết có thoáng nét buồn rất đúng “mốt” nhà có đám. Ông bạn thân của cụ cố Hồng có dịp khoe khoang những huân chương và liếc nhìn làn da trắng thập thò của Tuyết.

+ Cảnh đưa đám: Một đám ma kiểu mẫu được tổ chức long trọng và huyên náo: ba trăm câu đối, vài ba trăm người đi đưa, hai vòng hoa đồ sộ,…Đám ma trở thành một mớ hỗn loạn, nhố nhăng theo cả lối Ta, Tàu, Tây, người đi rước tán tỉnh, bình phẩm, chọc ghẹo lẫn nhau.

+ Cảnh hạ huyệt: Tràn đầy sự giả tạo của lòng người: Cụ cố Hồng ho khạc mếu máo và ngất đi, ông Phán mọc sừng cũng giả bộ khóc lóc quỵ lụy nhằm tranh thủ dúi tiền vào Xuân Tóc Đỏ

- Biểu hiện của phong cách hiện thực:

+ Miêu tả đám rước đến từng chi tiết: Đám ma theo cả lối Ta, Tàu, Tây, ba trăm câu đối, vài ba trăm người đi đưa, hai vòng hoa đồ sộ,…

+ Nghệ thuật miêu tả nhân vật cụ thể, chân thực: “Tuyết mặc cái áo dài voan mỏng, trong có coóc sê, trông như hở cả nách và nửa vú”, “Cụ cố Hồng ho khạc mếu máo và ngất đi”,….

Câu hỏi 4: (trang 41 SGK Văn 12 Cánh Diều Tập 2)

Hãy phân tích một số nét đặc sắc về nghệ thuật trào phúng của tác giả Vũ Trọng Phụng qua đoạn trích Hạnh phúc của một tang gia (Gợi ý: cách đặt nhan đề, tạo tình huống mâu thuẫn, cách tác giả dùng từ ngữ, so sánh, đặt câu và sử dụng giọng điệu,...).

Lời giải:

- Nhan đề: chứa những cụm từ mang ý nghĩa trái ngược, hạnh phúc – tang gia, sự đối lập mâu thuẫn thú vị tạo tiếng cười nhưng lại là sự châm biếm mỉa mai. Bật lên cái lố lăng của xã hội lúc bấy giờ.

- Xây dựng tình huống trào phúng: tình huống trào phúng, tang gia mà lại hạnh phúc. Trong không khí đáng ra phải đau buồn thì cả gia đình lại không giấu nổi niềm hạnh phúc.

- Ngôn từ: Hài hước, châm biếm thể hiện qua:

+ Cách gọi tên sự vật hài hước (kèn bú dích, lốc bốc xoảng, Bắc đểu bội tinh, Long bội tinh,…)

+ Cách đặt tên nhân vật gây cười (Xuân tóc đỏ, ông lang Tì và ông lang Phế,…)

+ Cách diễn đạt vừa vô lí vừa có lí, chứa nhiều mâu thuẫn “Họ chim nhau, cười tình với nhau, bình phẩm nhau, chê bai nhau, ghen tuông nhau, hẹn hò nhau, bằng những vẻ mặt buồn rầu của những người đi đưa ma”

- Giọng điệu: châm biếm thể hiện qua những lời nhận xét, bình luận hài hước, mà thâm thúy (thật là một đám ma to tát có thế làm cho người chết phải mỉm cười vì sung sướng)

Câu hỏi 5: (trang 41 SGK Văn 12 Cánh Diều Tập 2)

Qua đoạn trích này, Vũ Trọng Phụng nêu lên thông điệp gì? Theo em, thông điệp ấy có ý nghĩa như thế nào trong bối cảnh xã hội ngày nay?

Lời giải:

- Thông điệp: Lời phê phán, vạch trần hiện thực xã hội nửa thực dân, nửa phong kiến đang chạy theo lối sống Văn minh Âu hóa. Một xã hội mà đạo đức suy thoái, con người trở nên vô tình. Lên án bộ phận tư sản thành thị đang chạy theo lối sống lố lăng, đồi bại.

- Ý nghĩa: Tác phẩm là lời cảnh tỉnh con người trong bối cảnh xã hội ngày nay, khi nhịp sống ngày càng trôi nhanh, những giá trị văn hóa đang dần mai một, chúng ta cần biết yêu thương và san sẻ, đừng trở nên vô cảm, lạnh lùng, luôn hướng về nguồn cội, hướng đến những giá trị tốt đẹp.

Câu hỏi 6: (trang 41 SGK Văn 12 Cánh Diều Tập 2)

Em thích nhất chi tiết nghệ thuật nào trong văn bản Hạnh phúc của một tang gia? Vì sao?

Lời giải:

Đặc sắc nhất trong văn bản “Hạnh phúc của một tang gia” đó là nghệ thuật trào phúng bởi thông qua đó tác giả đã vạch trần bộ mặt xã hội giả dối, bất nhân. Tiếng cười bật lên vừa hóm hỉnh vừa sắc sảo, qua đó thể hiện thái độ coi thường, khinh bỉ cái xã hội âu hóa lố lăng, tầng lớp thị dân lố bịch đương thời. Hơn nữa, nghệ thuật trào phúng đã làm cho các tình huống trong truyện trở nên đặc sắc và thu hút hơn, mang lại nhiều cảm xúc cho người đọc.

Sachbaitap.com