Soạn bài Ôn tập phần Tiếng Việt - Văn 9 tập 1 ngắn gọn

I. Các phương châm hội thoại

Câu 2 trang 190 - Văn 9 Tập 1

Câu hỏi:

 Hãy kể một tình huống giao tiếp trong đó có một hoặc một số phương châm hội thoại nào đó không được tuân thủ.

Trả lời: 

Tình huống ví dụ :

Trong giờ địa lý, thầy giáo hỏi một học sinh đang mải nhìn qua cửa sổ:

   - Em cho thầy biết sóng là gì?

Học sinh trả lời:

   - Thưa thầy, Sóng là bài thơ nổi tiếng của Xuân Quỳnh ạ.

⇒ Vi phạm phương châm về quan hệ

II. Xưng hô trong hội thoại

Câu 1 trang 190 - Văn 9 Tập 1

Câu hỏi:

Ôn lại các từ ngữ xung hô thông dụng trong tiếng Việt và cách dùng chúng.

Trả lời:

Tiếng Việt có một hệ thống từ ngữ xưng hô rất phong phú, tinh tế và giàu sắc thái biểu cảm. Đó là các đại từ nhân xưng, các danh từ dùng để xưng hô. Tùy vào đối tượng và tình huống giao tiếp mà người nói xưng hô thích hợp. Ví dụ Các từ ngữ xưng hô rất phong phú, đa dạng : mình, bọn mình, ta, chúng ta, anh, em, bác, cháu, mình, cậu, tớ…

Câu 2 trang 190 - Văn 9 Tập 1

Câu hỏi:

Trong tiếng Việt, xưng hô thường tuân theo phương châm “xưng khiêm, hô tôn”. Em hiểu phương châm đó như thế nào? Cho ví dụ minh hoạ.

Trả lời:

  - Xưng khiêm : Người nói tự xưng mình một cách khiêm nhường.

   - Hô tôn : Gọi người đối thoại một cách tôn kính.

Ví dụ:

       + Quý bà, quý cô, quý ông... để gọi người đối thoại tỏ ý tôn kính.

       + Người đối thoại ít tuổi hơn mình nhưng vẫn gọi là anh, chị, xưng em.

Câu 3 trang 190 - Văn 9 Tập 1

Câu hỏi:

Thảo luận vấn đề: Vì sao trong tiếng Việt, khi giao tiếp, người nói phải hết sức chú ý đến sự lựa chọn từ ngữ xưng hô?

Trả lời: 

Tiếng Việt khi giao tiếp, người nói phải hết sức lựa chọn từ ngữ xưng hô vì xưng hô thể hiện quan hệ, thái độ, tình cảm giữa những người giao tiếp : thân hay sơ, khinh hay trọng. Nếu không chú ý để lựa chọn được từ ngữ xưng hô thích hợp với tình huống và quan hệ thì người nói sẽ không đạt được kết quả như mong muốn. 

III. Cách dẫn trực tiếp và cách dẫn gián tiếp

1. Ôn lại sự phân biệt giữa cách dẫn trực tiếp và cách dẫn gián tiếp.

Trả lời: 

  - Dẫn trực tiếp : nhắc lại nguyên vẹn lời hay ý của của người hoặc nhân vật. Dùng dấu hai chấm để ngăn cách phần được dẫn, thường kèm thêm dấu ngoặc kép.

   - Dẫn gián tiếp : Nhắc lại lời hay ý của nhân vật, có điều chỉnh theo kiểu thuật lại, không giữ nguyên vẹn. Không dùng dấu hai chấm.

2. Đọc đoạn trích và thực hiện yêu cầu nêu ở dưới

Vua Quang Trung tự mình đốc suất đại binh, cả thuỷ lẫn bộ cùng ra đi. Ngày 29 đến Nghệ An, vua Quang Trung cho vời người cống sĩ ở huyện La Sơn là Nguyễn Thiếp vào dinh và hỏi: 

- Quân Thanh sang đánh, tôi sắp đem binh ra chống cự. Mưu đánh và giữ, cơ được hay thua, tiên sinh nghĩ như thế nào?

Thiếp nói:

- Bây giờ trong nước trống không, lòng người tan rã. Quan Thanh ở xa tới đây, không biết tình hình quân ta yếu hay ạnh không hiểu rõ thế nên đánh hay giữ ra sao. Chúa công đi ra chuyến này, không quá mười ngày, quân Thanh sẽ bị dẹp tan.

Hãy chuyển những lời đối thoại trong đoạn trích thành lời dẫn gián tiếp. Phân tích những thay đổi về từ ngữ trong lời dẫn gián tiếp so với lời đối thoại.

Trả lời: 

- Chuyển lời đối thoại sang lời dẫn gián tiếp :

       + Quân Thanh sang đánh, Vua Quang Trung hỏi Nguyễn Thiếp rằng mưu đánh và giữ, cơ được hay thua, Nguyễn Thiếp nghĩ như thế nào?

       + Nguyễn Thiếp trả lời rằng trong nước trống không, lòng người tan rã. Quân Thanh ở xa tới, không biết tình hình quân vua Quang Trung yếu hay mạnh, không hiểu rõ thế nên đánh nên giữ ra sao. Nhà vua đi ra chuyến này, không quá mười ngày, quân Thanh sẽ bị đập tan.

   - Những thay đổi từ ngữ đáng chú ý :

       + Trong lời đối thoại, vua Quang Trung xưng là "Tôi" (Ngôi thứ nhất) thì chuyển thành "Vua Quang Trung" (Ngôi thứ ba) trong lời dẫn gián tiếp. Lời của Nguyễn Thiếp : “Chúa công” chuyển thành “Nhà vua”.

       + Từ chỉ địa điểm "đây" trong lời đối thoại thì trích lược trong lời dẫn gián tiếp.

Sachbaitap.com