Soạn bài Chữ người tử tù - Văn 10 KNTT

I. Trước khi đọc

Câu hỏi:

Dựa vào nhan đề Chữ người tử tù, bạn thử suy đoán xem tác phẩm viết về câu chuyện gì?

Phương pháp:

Dựa vào những từ ngữ được sử dụng trong nhan đề để liên hệ và suy nghĩ

Trả lời:

- Tác phẩm viết về cuộc đời của người tử tù và tài viết chữ của người đó. 

II. Đọc Văn Bản

Câu 1. 

Tóm tắt nội dung cuộc trò chuyện giữa nhân vật quản ngục và thầy thơ lại.

Phương pháp:

Xem lại nội dung đoạn 1 và tóm tắt nội dung cuộc trò chuyện

Trả lời:

- Viên quản ngục nhận được phiến trát có ghi tên sáu tên tù án chém, trong đó có Huấn Cao – người được khen tài viết chữ rất nhanh và đẹp. Viên quản ngục bảo thầy thơ lại quét dọn lại cái buồng trong cùng để cầm giữ Huấn Cao. Quản ngục và thơ lại cảm thấy tiếc một người nhiều tài như Huấn Cao lại phải chết.

Câu 2. 

Chú ý các chi tiết cho biết ngoại hình, suy nghĩ, lời nói, sở thích, môi trường sống của quản ngục và những câu văn khái quát được tính cách của nhân vật này.

Phương pháp:

Xem lại nội dung đoạn 1 và tìm những chi tiết miêu tả nhân vật quản ngục.

Trả lời:

Câu 3.

Theo bạn, viên quản ngục sẽ đối xử với nhân vật Huấn Cao như thế nào? Chi tiết nào ở phần 1 có thể khiến bạn suy đoán như vậy?

Phương pháp:

Xem lại nội dung đoạn 1 

Trả lời:

- Viên Quản ngục sẽ đối xử tốt với Huấn Cao, dành cho Huấn Cao những biệt đãi riêng.

- Chi tiết:

+Yêu cầu thầy thơ lại dọn dẹp phòng giam cuối cùng

+Lời nói thể hiện ý muốn dò hỏi ý tứ thầy thơ lại để có thể biệt đãi Huấn Cao mà không bị phát giác

Câu 4.

 Hình dung hoàn cảnh của cuộc gặp gỡ giữa quản ngục và Huấn Cao.

Phương pháp:

Dựa vào hiểu biết của em về chốn lao tù và hoàn cảnh của các nhân vật trong truyện để đưa ra suy đoán về địa điểm mà họ sẽ gặp nhau

Trả lời:

- Huấn Cao và Viên quản ngục gặp nhau trong ngục tù. Huấn Cao xuất hiện với tư thế hiên ngang, bất khuất, lạnh lùng. Viên quản ngục hiền lành, lòng kiêng nể cố giữ kín đáo mà đã rõ quá rồi. 

Câu 5.

Huấn Cao đã chấp nhận sự "biệt đãi" của viên quản ngục như thế nào?

Phương pháp:

Đọc kĩ văn bản, đoạn từ khi Huấn Cao bị bắt vào nhà lao

Trả lời:

- Huấn Cao vẫn thản nhiên nhận rượu thịt, coi như đó là một việc vẫn làm trong cái hứng sinh bình lúc chưa bị giam cầm. Tuy nhiên, khi quản ngục ngỏ ý muốn chu cấp thêm, Huấn Cao khẳng khái trả lời, mong muốn quản ngục không đặt chân vào đây.

Câu 6.

Dự đoán xem Huấn Cao có bằng lòng cho chữ viên quản ngục không?

Phương pháp:

Xâu chuỗi lại sự việc từ đầu văn bản và sự thay đổi thái độ của nhân vật Huấn Cao để dự đoán

Trả lời:

- Huấn Cao có bằng lòng cho chữ quản ngục.  

Câu 7.

Lưu ý các chi tiết được tác giả sử dụng để dựng cảnh cho chữ. 

- Bối cảnh: thời gian, không gian.

- Lời nói, cử chỉ, hành động của người xin chữ và người cho chữ.

Phương pháp:

Xem lại cảnh cho chữ trong văn bản trang 26.

Trả lời:

Câu 8.

Nhân vật Huấn Cao khuyên quản ngục điều gì? Quản ngục có thái độ như thế nào trước lời khuyên đó?

Phương pháp:

Xem lại cảnh cho chữ trong văn bản trang 26.

Trả lời:

- Huấn Cao khuyên: quản ngục nên thay chốn ở, nên tìm về nhà quê mà ở, thoát cái nghề này rồi hãy nghĩ đến chuyện chơi chữ.

- Thái độ quản ngục: Cảm động, vái người tù một vái, chắp tay nói một câu mà nước mắt rỉ vào kẽ miệng làm cho nghẹn ngào.

Câu 9.

Nội dung câu chuyện được kể có giống với suy đoán của bạn lúc mới đọc nhan đề tác phẩm hay không?

Phương pháp:

Nhớ lại ấn tượng của bản thân với nhan đề và đối chiếu với nội dung văn bản

Trả lời:

- Nội dung câu chuyện giống với dự đoán: cuộc đời người tử tù và tài viết chữ của người đó. 

III. Sau khi đọc

Câu 1.

Hãy xác định tình huống truyện trong Chữ người tử tù.

Phương pháp:

Xem lại văn bản

Trả lời:

- Cuộc gặp gỡ đầy éo le giữa Huấn Cao – một người tài hoa, khí phách, đấu tranh để lật đổ xã hội hiện hành và viên quan ngục – một người yêu cái đẹp nhưng lại đại diện cho cái xã hội mà người kia muốn lật đổ. 

Câu 2.

Lời kể về nhân vật quản ngục (trong phần 1) là của ai? Nó tác động đến cách nhìn của bạn về nhân vật này như thế nào?

Phương pháp:

Xem lại đoạn 1 và những chi tiết nói về nhân vật quản ngục

Trả lời:

- Lời về nhân vật quản ngục là của Nguyễn Tuân. Nó giúp người đọc cảm thấy viên quan ngục có những đặc điểm khác với cách mà người ta tưởng tượng là một kẻ đại diện cho xã hội cầm quyền. Viên quản ngục là một người hiền lành, nhân hậu, biết yêu và thưởng thức cái đẹp, là một “thanh âm trong trẻo chen vào giữa một bản đàn mà nhạc luật đều hỗn loạn xô bồ”.

Câu 3.

Sự kiện nào đã tạo nên bước chuyển trong thái độ của Huấn Cao với quản ngục? Sau sự kiện ấy, mối quan hệ của họ đã thay đổi như thế nào?

Phương pháp:

Đọc kĩ văn bản đoạn 3 của văn bản, chú ý những đoạn nói về cách ứng xử giữa hai nhân vật

Trả lời:

- Sự kiện thầy thơ lại gặp Huấn Cao, kể rõ sự tình và nỗi lòng của quản ngục.

- Sau sự kiện ấy, Huấn Cao đã có cảm tình hơn với viên quản ngục và trân trọng tấm lòng biệt nhỡn liên tài của ông, đồng ý viết chữ tặng viên quản ngục. 

Câu 4.

Nhân vật Huấn Cao được tác giả khắc họa qua những chi tiết tiêu biểu nào? Hãy dựa vào các chi tiết đó để khái quát đặc điểm tính cách của Huấn Cao.

Phương pháp:

Xem lại bài đọc và tìm những chi tiết khắc họa nhân vật Huấn Cao.

Trả lời:

- Những chi tiết tiêu biểu cho thấy tính cách nhân vật Huấn Cao

+ Huấn Cao lạnh lùng, chúc mũi gông nặng, khom mình thúc mạnh đầu thành gông xuống thềm đá tảng đánh thuỳnh một cái.  

+ Huấn Cao vẫn thản nhiên nhận rượu thịt, coi như đó là một việc vẫn làm trong cái hứng sinh bình lúc chưa bị giam cầm

+ Huấn Cao trả lời quản ngục: “Ta chỉ muốn một điều là nhà ngươi đừng đặt chân vào đây”

+ Một người tù cổ đeo gông, chân vướng xiềng, đang dậm tô neys chữ trên tấm lụa trắng tinh căng phẳng trên mảnh ván. 

+ Huấn Cao khuyên quản ngục: “Ở đây lẫn lộn. ta khuyên thầy Quản nên thay chốn ở đi....Thầy nên tìm về quê nhà mà ở đã, thầy hãy thoát khỏi cái nghề này đi đã rồi hãy nghĩ đến chuyện chơi chữ.”

- Đặc điểm tính cách: Huấn Cao là một con người tài hoa, có cái tâm trong sáng và khí phách hiên ngang, bất khuất. 

Câu 5.

Chỉ ra các yếu tố khiến cảnh cho chữ trở thành một cảnh tượng “xưa nay chưa từng có”. Hãy phân tích ý nghĩa của cảnh tượng kì lạ đó.

Phương pháp:

Xem lại cảnh cho chữ trong bài đọc

Trả lời:

- Cảnh cho chữ là một cảnh tượng xưa nay chưa từng có bởi nó xuất hiện trong hoàn cảnh vô cùng đặc biệt:

+ Thời gian: Đêm khuya-Ngày cuối cùng trước khi Huấn Cao bị tử hình.

+ Không gian: Buồng giam chật hẹp, bẩn thỉu, ẩm ướt

Mùi thơm của nghiên mực >< mùi hôi hám, ấm mốc của căn buồng giam

→ Thời gian và không gian cho chữ xưa nay chưa từng có khi cái đẹp lại được sáng tạo giữa chốn hôi hám, nhơ bẩn ; thiên lương cao cả lại toả sáng ở chính cái nơi mà bóng tối và cái ác đang ngự trị.

+ Sự đối lập về hoàn cảnh giữa 2 con người

+ Tuy đối lập về hoàn cảnh nhưng họ lại là những con người đồng điệu về tính cách. Đó là sự đồng điệu giữa một con người tài hoa tạo ra cái đẹp và một người tiếp nhận,yêu và say mê cái đẹp. Trên bình diện xã hội,họ có thể đối lập nhau nhưng trên bình diện nghệ thuật, họ là tri kỉ, đều là những con người yêu và say mê cái đẹp.

=> Hoàn cảnh cho chữ độc lập cùng những tương đồng, đối lập trong con người đã tạo nên một cảnh cho chữ “xưa nay chưa từng có”. 

Câu 6.

Theo bạn, tác giả đã gửi gắm thông điệp gì qua câu chuyện xin chữ và cho chữ?

Phương pháp:

Xem lại cảnh cho chữ trong bài đọc

Trả lời:

+ Người ra chỉ có thể thưởng thức cái đẹp khi tâm hồn mình trong sáng.

+ Người thưởng thức chữ không chỉ thưởng thức bằng thị giác mà còn bằng cả tâm hồn.

+ Cái đẹp sẽ vươn lên và chiến thắng được cái ác.

Câu 7.

Nêu và nhận xét về một điểm chung mà bạn nhận thấy giữa hai nhân vật Tử Văn (Chuyện chức phán sự đền Tản Viên, Nguyễn Dữ) và Huấn Cao (Chữ người tử tù, Nguyễn Tuân)

Phương pháp:

Xem lại vẻ đẹp phẩm chất của nhân vật Ngô Tử Văn và so sánh.

Trả lời:

- Tử Văn và Huấn Cao đều là những con người mang trong mình một thái độ “ngông”. “Ngông” ở đây không phải “ngông ngênh” mà là thái độ hiên ngang, bất khuất, đầy bản lĩnh, không bao giờ đầu hàng trước cái xấu, cái ác, luôn đấu tranh bảo vệ chính nghĩa. 

IV. Kết nối đọc - viết

Câu hỏi:

Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) phân tích một yếu tố nghệ thuật đặc sắc trong truyện ngắn Chữ người tử tù.

Phương pháp:

Chọn một yếu tố nghệ thuật và suy nghĩ về sức ảnh hưởng của nó đối với văn bản

Trả lời: 

Đoạn văn tham khảo:

Cảnh cho chữ trong truyện ngắn “Chữ người tử tù” của Nguyễn Tuân được coi là một “cảnh tượng xưa nay chưa từng có”. Trước hết bởi hoàn cảnh diễn ra nó vô cùng đặc biệt: vào buổi đêm – trước khi Huấn Cao ra pháp trường đối mặt với cái chết. Huấn Cao đã viết chữ tặng viên quản ngục ngay trong ngục tù hôi hám, bẩn thỉu. Cái đẹp lại được sáng tạo giữa chốn hôi hám, nhơ bẩn; thiên lương cao cả lại toả sáng ở chính cái nơi mà bóng tối và cái ác đang ngự trị. Huấn cao – một người tù cổ đeo gông, chân vướng xiêng đang dậm tô những nét chữ tài hoa với một tư thế đĩnh đạc, hiên ngang. Viên quản ngục – người đại diện cho sự thống trị lại trong tư thế khúm núm, kính cẩn xin chữ. Tuy đối lập về hoàn cảnh nhưng họ lại bắt gặp sự đồng điệu giữa một con người tài hoa tạo ra cái đẹp và một người tiếp nhận, say mê cái đẹp. Qua đó, tác giả đã gửi gắm thông điệp: cái đẹp luôn toả sáng trong mọi hoàn cảnh, cái đẹp có sức cảm hoá và chiến thắng cái xấu, cái ác. 

Sachbaitap.com