Soạn bài Tình thái từ ngắn nhất - Văn 8 tập 1

I. Chức năng của tình thái từ 

Quan sát những từ in đậm trong các ví dụ sau và trả lời câu hỏi:

a. “Mẹ đi làm rồi à?”

b. “Mẹ tôi vừa kéo tay tôi, xoa đầu tôi hỏi, thì tôi òa lên khóc rồi cứ thế nức nở. Mẹ tôi cũng sụt sùi theo.

- Con nín đi!”

(Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu)

c. “Thương thay cũng một kiếp người

Khéo thay mang lấy sắc tài làm chi!”

(Nguyễn Du, Truyện Kiều)

d. “Em chào cô ạ!”

Câu hỏi:

1. Trong các câu (a), (b), (c), (d) nếu bỏ các từ in đậm thì ý nghĩa của câu có gì thay đổi.

2. Ở ví dụ (d), từ ạ biểu thị sắc thái tình cảm gì của người nói?

Trả lời:

1.

 a. Nếu lược bỏ từ "à" thì câu này không còn là câu nghi vấn nữa.

b. Nếu lược bỏ từ "đi" thì câu này không còn là câu cầu khiến nữa.

c. Nếu không có từ "thay" thì không thể cấu tạo được câu cảm thán.

d. Nếu lược bỏ từ "ạ" không thể hiện được sự lễ phép của học sinh đối với cô giáo.

2. Từ "ạ" giúp cho câu chào thể hiện tính lễ phép cao hơn. 

II. Sử dụng tình thái từ 

Các từ tình thái in đậm trong các câu dưới nay thể hiện tình huống giao tiếp khác nhau như thế nào?

a. “Bạn chưa về à?”

b. “Thấy mệt ạ?”

c. “Bạn giúp tôi một tay nhé!”

d. “Bác giúp cháu một tay ạ!”

Trả lời:

a. Cùng lứa tuổi - mục đích nghi vấn

b. Khác nhau về thứ bậc tuổi tác - biểu hiện sự quan tâm, tình cảm yêu mến.

c. Cùng thứ bậc - mục đích đề nghị

d. Không cùng thứ bậc - mục đích đề nghị, thể hiện sự tôn trọng

III. Luyện tập

Câu 1 trang 81 - Văn 8 Tập 1

Câu hỏi: 

Trong các câu dưới đây, từ nào (trong các từ in đậm. là tình thái từ, từ nào không phải là tình thái từ.

a. Em thích trường nào thì thi vào trường ấy.

b. Nhanh lên nào, anh em ơi !

c. Làm như thế mới đúng chứ !

d. Tôi đã khuyên bảo nó nhiều lần rồi chứ có phải không đâu.

e. Cứu tôi với !

g. Nó đi chơi với bạn từ sáng.

h. Con cò đậu ở đằng kia.        

i. Nó thích hát dân ca Nghệ Tĩnh kia.

Trả lời:

   Các từ in đậm là tình thái từ trong các câu: b, c, e, i.

Câu 2 trang 82 - Văn 8 Tập 1

Câu hỏi: 

Giải thích ý nghĩa của các từ tình thái in đậm trong những câu dưới đây:

a. “Bà lão láng giềng lật đật chạy sang: Bác trai đã khá rồi chứ?”

(Ngô Tất Tố - Tắt đèn).

b. “Con chó là của cháu nó mua đấy chứ!... Nó mua về nuôi, định đế đến lúc cưới vợ thì giết thịt...” (Nam Cao, Lão Hạc)

c. “Một người nhịn ăn để tiền lại làm ma, bởi không muốn liên lụy đến hàng xóm láng giềng... Con người đáng kính ấy bây giờ cũng theo gót Binh Tư để có ăn ư?”

(Nam Cao, Lão Hạc)

d. “Bỗng Thủy lại xịu mặt xuống: Sao bố mãi không về nhỉ? Như vậy là em không được chào bố trước khi đi.”

 (Khánh Hoài, Cuộc chia tay của những con búp bê)

e. “Cô giáo Tâm gỡ tay Thủy, đi lại phía bục, mở cặp lấy một quyển sổ cùng với chiếc bút máy nắp vàng đưa cho em tôi và nói:

- Cô tặng em. về trường mới, em cố gắng học tập nhé!”

(Khánh Hoài, Cuộc chia tay của những con búp bê)

f. “Em tôi sụt sịt bảo: Thôi thì anh cứ chia ra vậy.”

(Khánh Hoài, Cuộc chia tay của những con búp bê)

g. “Ông đốc tươi cười nhẫn nại chờ chúng tôi:

 - Các em đừng khóc. Trưa nay các em được về nhà cơ mà.”

(Thanh Tịnh, Tôi đi học)

Trả lời: 

a. chứ: biểu thị ý nghi vấn nhưng điều muốn hỏi đã ít nhiều khẳng định.

b. chứ: biểu thị sự khẳng định.

c. ư: biểu thị thái độ nghi ngờ.

d. nhỉ: bày tỏ sự băn khoăn.

 e. nhé: dặn dò với thái độ thân mật, hi vọng.

g. vậy: chấp nhận một cách miễn cưỡng, không hài lòng.

h. cơ mà: động viên, thuyết phục.

Câu 3 trang 83 - Văn 8 Tập 1

Câu hỏi: 

Đặt câu với các tình thái từ “mà, đấy, chứ lị, thôi, cơ, vậy” 

Trả lời: 

  - Tôi đây mà!

   - Hôm nay có tập phim mới đấy!

   - Thế có tốt không chứ lị!

   - Mình đi thôi!

   - Em thích búp bê cơ!

   - Anh chọn con màu đen vậy! 

Câu 4 trang 83 - Văn 8 Tập 1

Câu hỏi: 

 Đặt câu hỏi có dùng tình thái từ nghi vấn phù hợp với những quan hệ xã hội sau:

 - Học sinh với thầy giáo cô giáo:

 - Bạn nam và bạn nữ cùng lứa tuổi:

 - Con với bố mẹ hoặc cô dì, bác chú:

Trả lời:

  - Học sinh với thầy, cô giáo: Thưa cô! Bài tập về nhà là bài nào ạ?

   - Bạn nam với bạn nữ cùng tuổi: Bạn có nhớ bạn nữ ngồi cạnh mình không nhỉ?

   - Con với bố mẹ hoặc chú, bác, cô, dì: Mẹ đi chợ về rồi ạ? 

Câu 5 trang 83 - Văn 8 Tập 1

Câu hỏi: 

 Tìm một số tình thái từ trong tiếng địa phương mà em biết.

Trả lời:

   Một số tình thái từ trong tiếng địa phương:

    Hén – nhỉ. VD: Ở đây vui quá hén!

    Mừ - mà. VD: Tui đã bảo với bà rồi mừ! 

Sachbaitap.com